Αρχαία Ναυτική Τεχνολογία

Οι Αρχαίοι Έλληνες ήταν φημισμένοι θαλασσοκράτορες, και αυτό τους βοήθησε να συγκεντρώσουν πλούτο, να αντλήσουν γνώση και εμπειρία από άλλους λαούς και κράτη, να προμηθευτούν πρώτες ύλες και να εξαπλωθούν ιδρύοντας αποικίες σε ολόκληρο την Μεσόγειο. Έτσι, δημιούργησαν τον περίφημο Ελληνικό Πολιτισμό, ο οποίος δεν ξεπεράστηκε ποτέ από κανένα άλλο πολιτισμό, αντιθέτως υπήρξε πηγή έμπνευσης για την ανθρωπότητα μέχρι και σήμερα. Ξέρουμε ήδη αρκετά για τις φιλολογικές αναζητήσεις των Αρχαίων Ελλήνων, συμπεριλαμβανομένων και των Βυζαντινών, για τα καλλιτεχνικά τους δημιουργήματα.

Υπάρχει όμως μια πλευρά του πολιτισμού τους λιγότερο γνωστή, αυτή της τεχνικής και τεχνολογικής εξέλιξής τους. Και εδώ τα επιτεύγματα είναι λαμπρά και δείχνουν ότι κάποιοι κανόνες μαθηματικών, φυσικής, γεωμετρίας, χημείας, μηχανικής, στατιστικής και πολλών άλλων επιστημών δεν ήταν άγνωστοι.

Με την βάση των γνώσεων αυτών, κατασκεύαζαν όργανα και εργαλεία που είχαν άμεση σχέση με την καθημερινότητά τους. Τέτοιες εντυπωσιακές εφευρέσεις είχαν να κάνουν με πολεμικές επιχειρήσεις, με την δόμηση της πόλης και των κτιρίων, με γεωργικές εργασίες αλλά κυρίως με την ναυσιπλοΐα και τη ναυπηγική.

Ναυπηγικοί σχεδιασμοί που επιτρέπουν την ασφαλή ναυσιπλοΐα, την μέτρηση της ταχύτητας, τον ακριβή προσδιορισμό του στίγματος του σκάφους, της ώρας, ναυτικά εργαλεία, μετεωρολογικά όργανα κ.ά. είναι μερικά από τα συστατικά της αρχαιοελληνικής τεχνολογίας που έδωσε τις βάσεις για την ανάπτυξη της ναυτιλίας ανά τους αιώνες.

Το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης ορμώμενο από το ενδιαφέρον του κοινού κατασκεύασε μηχανισμούς και όργανα (ομοιώματα) που έχουν σχέση με την Αρχαία Ναυτική Τεχνολογία. Για την πραγματοποίηση του σκοπού αυτού το Μουσείου και οι επιστημονικοί του συνεργάτες χρησιμοποίησαν και στηρίχθηκαν σε αρχαιολογικές, ιστορικές αλλά και φιλολογικές πηγές. Επίσης τα υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή τους είναι σχεδόν ίδια με αυτά του «πρωτοτύπου».

Το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης πιστεύει ότι με την ενότητα αυτή ανοίγεται ένα παράθυρο σε μια άγνωστη πτυχή της ιστορίας 4.000 χρόνων.

Αναλυτικότερα, μερικά από τα εκθέματα της «Αρχαίας Ναυτικής Τεχνολογίας»:

ΗΛΙΑΚΟ ΡΟΛΟΙ ΤΩΝ ΦΙΛΛΙΠΩΝ

Ένα από τα σπανιότερα μεταφερόμενα ηλιακά ρολόγια της αρχαιότητας. Τον συγκεκριμένο τύπο αυτού του ρολογιού είχε εφεύρει ο Παρμενίων στην Αλεξάνδρεια το 2ο π.Χ. αιώνα. Πρόκειται για πολύπλοκο όργανο αστρονομίας εκτός από τη λειτουργία του ως ηλιακού ρολογιού χρησίμευε και στη μέτρηση του γεωγραφικού πλάτους (κατά προσέγγισιν), του αζιμούθιου και της απόστασης των αστέρων

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΡΟΛΟΙ – ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Πολύπλοκο αστρονομικό όργανο του 6ου μ.Χ. αιώνα. Διασώθηκε με ελλείψεις και για αυτό δεν είναι γνωστό ο ακριβής τρόπος λειτουργίας και χρήσης του. Διαθέτει συνδυασμούς γραναζιών που το καθιστούν έτσι ως μηχανικό ημερολόγιο, το οποίο όμως λειτουργούσε με ακρίβεια σε πόλεις και περιοχές που κατονομάζει στο εμπρός τμήμα του. Μπορούσε επίσης να υπολογιστεί ο σεληνιακός χρόνος, καθώς και οι θέσεις του ήλιου και της σελήνης στο Ζωδιακό. Ανάμεσα στα γρανάζια του υπήρχε και ένα διαφορικό γρανάζι, γεγονός που καθιστά το όργανο «απόγονο» του υπολογιστή των Αντικυθήρων. Η ιστορική έρευνα, μελέτη και ανακατασκευή του οργάνου έγινε από τους J. V. Field και M. T. Wright του Μουσείου Επιστημών του Λονδίνου.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΑΣΤΡΟΛΑΒΟΣ

Η πρώτη μορφή του οργάνου, που σήμερα γνωρίζουμε ως αστρολάβο, εφευρέθηκε από τον Εύδοξο το 360 π.Χ. Στα 1080 μ.Χ. κατασκευάστηκε ο παλαιότερος αστρολάβος που έχει βρεθεί, ο βυζαντινός αστρολάβος της Brescia, πόλη όπου βρέθηκε και όπου μέχρι σήμερα φυλάσσεται. Φέρει ελληνικές επιγραφές και αποτελεί τη βάση των αραβικών αστρολάβων. Οι Άραβες επέφεραν βελτιώσεις στο όργανο αυτό και του έδωσαν τη σημερινή γνωστή μορφή του ως ναυτιλιακού οργάνου.

ΠΛΙΝΘΙΣ ΤΟΥ ΥΠΑΡΧΟΥ

Εφευρέτης αυτoύ τoυ oργάνoυ ήταν πιθανότατα o αρχαίoς αστρoνόμoς Ίππαρχoς, αλλά η εφεύρεση απoδίδεται στoν Κλαύδιo Πτoλεμαίo. Πρόκειται για ένα απλό όργανo, πoυ παρoυσιάζει 1/4 διαβαθμισμένoυ κύκλoυ, ενώ από τo κέντρo (τoυ κύκλoυ) κρέμεται σχoινάκι με μια σφαίρα. Τo όργανo τoπoθετείται κάθετα επί τoυ μεσημβρινoύ τoυ τόπoυ με την κoρυφή της γωνίας τoυ στραμμένη δυτικά. Τo σχoινάκι με τη σφαίρα ρίχνει τη σκιά τoυ πάνω στo διαβαθμισμένo τεταρτημόριo και αυτός είναι o μεσημβρινός τoυ τόπoυ τoυ παρατηρητή.

Ο ΚΟΧΛΙΑΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΜΗΔΗ

Τo υδραυλικό αυτό όργανo εφευρέθηκε από τoν Αρχιμήδη κατά τη διάρκεια τoυ ταξιδιoύ τoυ στην Αίγυπτo. Χρησίμευε στην άντληση ύδατoς από ένα χαμηλό επίπεδo σ’ ένα άλλo υψηλότερo. Oι χρήσεις τoυ από την αρχαιότητα έως σήμερα είναι πoλλές, όπως άρδευση αγρoτικών καλλιεργειών αλλά και άντληση υδάτων από τα έγκατα των πλoίων

Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ

Ο υπολογιστής των Αντικυθήρων είναι μία από τις πιο σημαντικές μηχανικές εφευρέσεις στην ιστορία, είναι ο πρώτος υπολογιστής στην παγκόσμια ιστορία. Πρόκειται για ένα αστρονομικό μηχάνημα ακριβείας, με εκπληκτική μηχανική τελειότητα, τοποθετημένο σε ένα ξύλινο κιβώτιο με διαβαθμισμένες πλάκες στο εξωτερικό του. Εσωτερικά αποτελείτο από 30 αλληλοεμπλεκόμενους οδοντωτούς τροχούς, έκκεντρα τοποθετημένους. Τους τροχούς, έθετε σε κίνηση, με διαφορετική ταχύτητα τον καθένα, ένας περιστρεφόμενος χειροκίνητος άξονας . Δείκτες σύμφωνα με τις επιγραφές έδειχναν την πορεία του Ήλιου την πορεία και τις φάσεις της Σελήνης και των πλανητών στον ζωδιακό κύκλο. Δηλαδή εκτελούσε μαθηματικές πράξεις με μηχανικό τρόπο. Η χρονολόγηση του μηχανισμού εκτιμάτε ότι είναι γύρω στο 80 π.Χ, ενώ πιθανολογείται ότι είχε κατασκευαστεί στην Ρόδο.